Η ΑΓΟΡΑ ΤΗΣ ΓΟΤΙΣΤΑΣ ΜΕΓΑΛΗΣ & ΜΙΚΡΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΣΤΑ 1880
Είναι γνωστό, ότι μετά από την Τουρκική κατάκτηση της Ηπείρου και σύμφωνα με το πάγιο Ισλαμικό δίκαιο του πολέμου, τα εδάφη της πέρασαν στην κυριότητα του Σουλτάνου, που εκπροσωπούσε το Τουρκικό δημόσιο, κατά το δόγμα «πάσα η γη βασιλική».
Εν τούτοις από την Τουρκική ακόμα κατάκτηση, η Ήπειρος είχε εξασφαλίσει προνόμια, σαν ανταμοιβή για την ειρηνική υποταγή της στη στρατιά του Τούρκου στρατηγού Σινάν, με αποτέλεσμα να διατηρούν, οι ειρηνικά υποταγμένες κοινότητες, ένα είδος αυτοδιοίκησης. Έτσι η Μεγάλη και η Μικρή Γότιστα, μέχρι τουλάχιστο την εποχή του Αλή πασά ήταν μητροκωμία, για να μετατραπεί αργότερα σε τσιφλίκι από τον τύραννο της Ηπείρου.
Μετά από το δραματικό τέλος του Αλή όλα του τα κτήματα δεσμεύτηκαν από το Τουρκικό δημόσιο και αποτέλεσαν περιουσία του, η οποία άρχισε να βγαίνει στο σφυρί από τα 1879, που έχουμε την αγορά του χωριού Δεμάτι.
Στα 1880, ένα χρόνο μετά από την αγορά του Δεματίου, η Γότιστα βγαίνει στο σφυρί από το Τουρκικό δημόσιο και αναγκάζει τους Μουχταροδημογέροντες να καταφύγουν στην Τουρκική διοίκηση των Ιωαννίνων και να ζητήσουν με αίτηση τους το χωριό να το αγοράσουν οι ίδιοι. Έτσι την 1 του Αυγούστου του 1880 συνέρχονται οι Γοτιστινοί σε συνέλευση και παίρνουν την παρακάτω ανέκδοτη απόφαση:
«ΑΡΙΘ: 1465/19.8.1880
Διά του παρόντος εγγράφου δηλοποιούμεν οι υποφαινόμενοι κάτοικοι των χωρίων Γοτίστης Μεγάλης και Μικρής Συνοικίας, του τμήματος Μαλακασίου, της επαρχίας Ιωαννίνων, ότι εκτεθέντος του χωρίου μας εις δημοπρασίαν παρά της Σεβαστής Κυβερνήσεως, προς πώλησιν συνεσκέφθημεν όλοι κοινώς και απεφασίσαμεν ν' αγοράσωμεν αυτό διά λογαριασμών ημών. Προς τον σκοπόν δε τούτον ανηνέχθημεν εις την επιτόπιον Διοίκησιν της Σεβαστής Κυβερνήσεως διά των Μουχταροδημογερόντων.
Γενομένης δε δεκτής της αιτήσεως ημών διωρίσαμεν πληρεξουσίους επιτρόπους ημών τους συγχωριανούς μας κυρίους Παππάν Ιωάννην Σκούρτην, Στυλιανόν Ευαγγελίου, Ιωάννην Χρήστου, Δημήτριον Τσουμάνην, Χριστόδουλον Γεωργίου, Γεώργιον Ιωάννου, Δημήτριον Γκατζάνην, Γεώργιον Μήτσαρην, Χριστόδουλον Γεωργ. Βοπλαντζονάν και Απόστολον Καμπάνην, ίνα παρασταθώσι κατ’ εντολήν και διά λογαριασμόν ημών πλειοδόται κατά την γενομένην δημοπρασίαν και προσφέρωσι τίμημα οίον και όσον εγκρίνουσι πλειοδοτούντες, όπως δυνηθώσι να το αγοράσωσιν επ' ονόματι των διά λογαριασμών ημών.
Και επειδή τα χρήματα διά την αγοράν αυτών δεν έχομεν προς το παρόν, ως προς την εξοικονόμησιν αυτών ενεκρίναμεν να δενεισθώμεν παρ’ οιουδήποτε προσώπου και επειδή τοιούτον δάνειον δεν είναι δυνατόν να κατορθωθή από την ολομέλειαν ημών, ως μη θελόντων των προς δανεισμόν εχόντων χρήματα δανείσαι την ολομέλειαν ημών, αλλ’ ολίγα τινά εξ ημών πρόσωπα, και επειδή οι δανεισταί άνευ ασφαλείας δεν δύνανται να δανείσωσι τα χρήματα, τοιαύτην δε ασφάλειαν δεν έχομεν άλλην ή την υποθήκην του ιδίου χωρίου, διά τούτο διορίζομεν όλοι κοινώς πληρεξουσίους τους ρηθέντας, ίνα καταρτίσωσι το δάνειον διά το αναγκαίον αντίτιμον τις αγοράς του χωρίου μας μετά των παρουσιασθέντων δανειστών κυρίων Δημητρίου Σάντη εκ του χωρίου Άνω Σουδενών του Ζαγορίου, Σπυρίδωνος Βασιλειάδου και Φωτίου Χάιτα και δανεισθώσι τα χρήματα παρ’ αυτών να μετρήσωσιν αυτά εις το Αύτοκρατορικόν ταμείον Ιωαννίνων ή όπου διάταξη η αυτοκρατορική κυβέρνησις προς αγοράν του χωρίου μας και προς ασφάλειαν των ρηθέντων δανειστών υποθηκεύσουσιν επισήμως το χωρίον μας ολόκληρον, ήτοι οσπίτια, καλύβια, αλώνια, μάνδρας, γαίας καλλιεργησίμους και μη, βοσκησίμους και μη αμπέλια δάση και λοιπά εμπεριεχόμενα εντός των ορίων του χωρίου μας επ’ ονόματι των ρηθέντων δανειστών διά τρία έτη με τόκον προς 12% κατ’ έτος καί υποσχόμεθα αλληλεγγύως ημείς να μετρήσωμεν το τε κεφάλαιον και τόκον εις τους ιδίους πληρεξουσίους μας κατά τας δόσεις καί προθεσμίας όπου θα συμφωνήσουσι με τους ρηθέντας δανειστάς, ως και όσα άλλα έξοδα τακτικά και έκτακτα μας παρουσιάσωσι, οι ρηθέντες πληρεξούσιοί μας, άτινα θα επακολουθήσωσι διά την αγοράν του χωρίου μας.
Εν δε τη λήξει της τριετούς προθεσμίας της υποθήκης του χωρίου μας υποσχόμεθα αλληλεγγύως να πληρώσωμεν ολόκληρον το ποσόν του κεφαλαίου δια το αντίτιμον της αγοράς όσον ήθελεν είσθε, οπότε εξοφληθέντος του κεφαλαίου θέλει λυθεί η υποθήκευσις και θέλουσιν μετατραπεί οι επίσημοι τίτλοι εν ονόματι ημών εκάστου ημών διά την μπάστινάν του ην έχει υπό την καλλιέργειαν και νομήν του.
Εάν δε τις ή τινές εξ ημών ή εκ των υπογεγραμμένων εν τω παρόντι ένεκα απουσίας ή άλλης τινός αιτίας δεν πληρώσουσι το αναλογούν διά την μπάστιναν εκάστου αντίτιμον εμπροθέσμως, επειδή ένεκα της αλληλεγγυότητος θα πληρώσωμεν ημείς οι λοιποί ολοσχερώς το χεφάλαιον και τον τόκον προς λύσιν της υποθηκεύσεως, ως και τα λοιπά συμβησόμενα έξοδα των ρηθέντων πληρεξουσίων μας.
Οι τίτλοι της μπάστινας εκάστου των μη πληρωνόντων την αναλογίαν θέλει μετατραπώσιν εις όνομα ημών ή των προσφερόντων τα χρήματα και θέλει είνε κύριος ούτος και κάτοχος εις τους τοιαύτας μπάστινας, οι δε μη πληρώνοντες ουδέν δικαίωμα κυριότητος κατοχής και καρπώσεως θέλουσιν έχει επί των χωραφίων, αμπελίων, καλυβών, αλωνίων, μανδρών, βοσκησίμων τε και μη γαιών, οσπιτίων καί λοιπών εν γένει.
Εάν δε καταβληθή ολόκληρον το αντίτιμον του χωρίου μας εν τη λήξει της προθεσμίας έστω και ελάχιστον ποσόν εάν καθυστερή θέλει εκτεθεί εις Δημοπρασίαν παρά των ρηθέντων δανειστών το χωρίον μας προς πώλησιν ή κατά μπάστινας ή αθρόως ολόκληρον το χωρίον μεθ’ όλων των εν αυτό γαιών καί λοιπών κτημάτων, ίνα εκ του πλειστηριάσματος λάβωσιν οι ρηθέντες δανεισταί το κεφάλαιον και τους τόκους από της λήξεως της προθεσμίας της υποθήκης και έξης μέχρι του τέλους της δημοπρατήσεως και λοιπάς εν γένει δαπάνας του πλειστηριασμού και πωλήσεως και λοιπών και εάν εκ του πλειστηριάσματος περισσεύουσι χρήματα θέλει δοθώσιν εις ημάς εάν όμως δεν αρκέσει το εκπλειστηρίασμα προς εξόφλησιν των κεφαλαίων τόκων καί λοιπών εν γένει εξόδων, συμπεριλαμβανομένων εν τούτοις και των ιδιαιτέρων των ρηθέντων πληρεξουσίων μας υποσχόμεθα αλληλεγγύως οι υποφαινόμενοι να συμπληρώσωμεν όσα χρήματα λείψουσι προς εντέλη εξόφλησιν του τε κεφαλαίου και τόκων και εξόδων. Προσέτι δηλοποιούμεν ότι οποίας συμφωνίας και οποίους όρους συνομολογήσωσιν οι ρηθέντες πληρεξούσιοι επίτροποι ημών με τους ρηθέντας δανειστάς διά το δάνειον και διά την υποθήκην του χωρίου μας θέλουν είσθε παραδεχτοί εις ημάς και εκτελεστοί καθ’ όλην την έκτασιν άνευ ουδεμιάς προφάσεως καί αντιρρήσεως τόσον ως προς την προθεσμίαν και τον τόκον, όσον καί περί οίας δήποτε άλλης συμφωνίας.
Εφ’ ω εγένοντο δύο παρόμοια υπογεγραμμένα παρ' ημών και επικεκυρωμένα παρά της Ιεράς Μητροπόλεως, εξ ων το μεν εν θέλει δοθεί προς τους ειρημένους δανειστάς, το δε έτερον προς τους ρηθέντας επιτρόπους προς ένδειξιν και ασφάλειάν των. Εν Γοτίστη τη 4η Αυγούστου 1880 ογδοηκοστού Τ.Υ. συνολικά 150»
Οι πληρεξούσιοι κάτοικοι της Γότιστας ενεργώντας βάσει του παραπάνω έγγραφου της γενικής συνέλευσης δανείστηκαν ποσό 3500 οθωμανικών λιρών πού με τους τόκους μιας τριετίας θα έφτανε στις 4.917: 26% λίρες Τουρκίας. Στις 13 τού Σεπτέμβρη τού 1880 οι πληρεξούσιοι της Γότιστας καταχωρούν και επικυρώνουν το δάνειο στον επαρχιακό κώδικα της Μητρόπολης. Το ανέκδοτο αυτό έγγραφο είναι πολύτιμο αλλά και πρωτότυπο και γι' αυτό το καταχωρώ όπως έχει:
«Αριθ. 147/3.9.1880
Σημείωσις των δανειακών εισπραχθέντων οθωμανικών λιρών κεφαλαίων και τόκων προς αγοράν της Κοινότητος Γοτίστης από την Σεβαστήν ημών κυβέρνησιν λιθ. οθωμ.
2000 ήτοι δύο χιλιάδες λίραι οθωμανικαί δανειακώς εισεπράχθησαν από τον Κύριον Σπυρίδωνα Βασιλειάδην, διά τρία έτη με τόκον προς δώδεκα τοις εκατόν τον χρόνον αρχόμενον από του Αυγούστου 1880.
240 τόκους ενός έκτους από της Αυγούστου 1880 - μέχρι της
Αυγούστου 1881.
268:80% τόκους δευτέρου έτους από της Αυγούστου 1881 — μέχρι
της Αυγούστου 1882.
301:6% τόκους τρίτου έτους από της Αυγούστου 1882 — μέχρι της
Αυγούστου 1883
1500 δάνειον από Κύριον Δημήτριον Τσάντην εξ Άνω Σουδενών διά τρία ωσαύτως έτη προς δώδεκα τοις εκατόν τον χρόνον.
180 τόκους πρώτου έτους από της Αυγούστου 1880 μέχρι της
Αυγούστου 1881.
201:60% τόκους δευτέρου έτους από της Αύγουστου 1881 μέχρι της
Αυγούστου 1883.
225:80% τόκους τρίτου έτους από της Αυγούστου 1882 μέχρι της
Αυγούστου 1883.
4.917:26% ήτοι τέσσαρες χιλιάδες εννεακόσια δέκα επτά και είκοσι εξ εκατοστά.
Το παραπάνω συνολικό ποσό τού κεφαλαίου καί των τόκων κατανεμήθηκε και στις δύο συνοικίες της Κοινότητας της Γότιστας κατά αναλογία ως εξής:
3.147:4% Ανάλογον της Μεγάλης Συνοικίας ήτις κατ’ αναλογίαν θα πληρώση από το άνωθεν χρέος προς εξήκοντα τέσσερα τοις εκατόν.
1.770:22% Ανάλογον της Μικράς Συνοικίας, ήτις θα πληρώση κατ’ αναλογίαν προς τριάκοντα εξ τοις εκατόν.
4.917:26% ».
Το παραπάνω έγγραφο καταχωρήθηκε, όπως κάναμε λόγο, στον Κώδικα της επαρχίας και επικυρώθηκε από τον τότε Μητροπολίτη. Εν τούτοις στο αυτό έγγραφο αναφέρεται και ή συμφωνία των πληρεξουσίων και των δανειστών, πού είναι ή παρακάτω:
«Τας ανωτέρω λίρας οθωμανικός τέσσαρας χιλιάδας εννεακοσίας δέκα επτά και είκοσι εξ εκατοστά κεφαλαίου και τόκου ομού οφείλομεν εις τους ανωτέρω δανειστάς και προς ασφάλειαν αυτών δια το εν λόγω ποσόν υποθηκεύσαμεν εις τους ανωτέρω δανειστάς άπαντα τα εν τη περιφερεία του χωρίου μας κτήματα τα ήμισυ εις τον ένα και τα άλλα ήμισυ εις τον άλλον και επειδή εγγυόμεθα αλληλεγγύως δι’ όλον αυτό το ποσόν εμείναμεν σύμφωνοι και ως ανωτέρω εχωρίσαμεν το αναλογούν εις εκάστην των Συνοικιών του χωρίου μας, ίνα οι πληρεξούσιοι εκάστης συνοικίας φροντίσωσιν από τούδε και εμπροθέσμως πληρώσωσι το αναλογούν αυτή και προς ασφάλειαν ημών ενεκρίθη ίνα η πράξις καταστρωθή εν τω Κώδικι της Ιεράς Μητροπόλεως, φέρουσας τας υπογραφάς απάντων των πληρεξουσίων της Κοινότητος ημών και τας Β. Σφραγίδας.
Προς δε συνεφωνήσαμεν ώστε ενοικιαζομένου του βουνού του χωρίου ημών το εκ τούτου προερχόμενον ενοίκιον θα λαμβάνωσιν κατ’ αναλογίαν οι πληρεξούσιοι των δύο Συνοικιών, προς εξήκοντα τέσσαρα τοις εκατόν οι της Μεγάλης Συνοικίας και προς τριάκοντα εξ τοις εκατόν οι της Μικράς καθώς αναλόγως θα λαμβάνωσι από τα εις αυτό βόσκοντα πρόβατα και εις περίπτωσιν καθ’ ην η μία Συνοικία έχει πλείονα πρόβατα της άλλης Συνοικίας θα αποζημιωθή κατ’ αναλογίαν διά πλειονάζοντα πρόβατα την μειοψηφούσαν εις ταύτα ετέραν συνοικίαν.
Όθεν εις ένδειξιν και ασφάλειαν ημών τη προηγουμένη συναινέσει και συγκαταθέσει ημών συνετάχθει η παρούσα επίσημος πράξις ημών και υποφαινόμεθα.
Εν Ιωαννίνοις τη 13η Αυγούστου 1880 ογδοηκοστού
Ιωάννης Σκούρτης
Χρήστος Γεωργίου Στρόλη
Κώστας Χρήστου
Γιαννάκης Χρήστου
Δ. Ι. Τσουμάνης
Δημ. Γκατζιάνης
Γεώργιος Μήτσαρης
Στυλιανός Ευαγγελίδης
Αποστολάκης Κόπανος
Γεώργιος Ιωάννου
Χρ. Μαλκατζάς Μουχτάρης »
Πηγή: Αρχείο Σπυρίδωνα Νουσιάδη